Nowsze teksty dramatyczne Jelinek i ich długa droga na polskie sceny. Glossa do transferu teatralnego

Agnieszka JEZIERSKA

ajezierska@uw.edu.pl
Universität Warschau (Warschau) (Polska)

Abstrakt

Nowsze „teksty dla teatru" Elfriede Jelinek cieszą się w Polsce coraz większym zaintereso-waniem, choć w latach dziewięćdziesiątych i na początku lat dwutysięcznych polski teatr nie był zainteresowany utworami niewpisującymi się w klasyczne pojęcie sceniczności. Wielu badaczy i badaczek podkreśla, że polska praktyka teatralna różniła się znacząco od niemiec-kiej, a jednocześnie wzorce niemieckojęzyczne stopniowo wpływały na polskie życie teatral-ne. Dopiero dzięki nowym przekładom autorstwa „ludzi teatru", wraz ze zmianą pokolenio-wą i dzięki wspierającej polityce dyrektorów teatru sztuki Jelinek zaistniały w polskim kra-jobrazie teatralnym. Chodzi tu o dwie inscenizacje z sezonu 2007/2008: O zwierzętach w reżyserii Łukasza Chotkowskiego w Teatrze Polskim w Bydgoszczy i Chór sportowy wyreżyserowany przez Krzysztofa Garbaczewskiego w Opolu (oba teksty w tłumaczeniu Karoliny Bikont). Niniejszy artykuł opowiada się za systemowym traktowaniem fenomenu transferu, z uwzględnieniem wielu czynników wpływających na ten proces.


Słowa kluczowe:

Elfriede Jelinek, transfer teatralny, sceniczność, Łukasz Chotkowski, polsko-niemiecki transfer teatralny

Bibliografia

Arteel I., Elfriede Jelineks kinematographisches Theater, [in:] Elfriede Jelinek „Ich will kein Theater”. Mediale Überschreitungen, hrsg. von P. Janke & Team, Praesens, Wien 2007, S. 23–31. Google Scholar

Borowski M., Sugiera M., Transfer kulturowy czy kulturowa mobilność: rekonesans teoretyczny, [in:] Teatr – Literatura – Media. O polsko--niemieckich oddziaływaniach w sferze kultury po 1989 roku, hrsg. von M. Leyko, A. Pełka, Primum Verbum, Łódź 2013, S. 43–53. Google Scholar

Bydgoszcz. Od dzisiaj „Dom Jelinek” w Polskim, materiały promocyjne, http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/160953.html [letzter Zugriff: 1.06.2017]. Google Scholar

Chotkowski Ł., Na granicy osobistego i publicznego, [in:] „Mówię i mówię”. Teatralne maski Elfriede Jelinek, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, S. 148–149. Google Scholar

Dąbek A., Teksty do wygłoszenia, teksty do grania?, „Kultura Enter” 2009, Nr. 8, 30. März 2009, URL: http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/teksty-do-wygloszenia-8211-teksty-do-grania.html [letzter Zugriff: 11.05.2017]. Google Scholar

„Die Gedanken sind die Handlung”. Nicolas Stemann (Hamburg) im Gespräch mit Pia Janke, [in:] Elfriede Jelinek „Ich will kein Theater“. Mediale Überschreitungen, hrsg. von P. Janke & Team, Praesens, Wien 2007, S. 172–177. Google Scholar

Duda A., Ciało i performans. „Babel” Elfriede Jelinek w inscenizacji Mai Kleczewskiej na tle teatralnej recepcji dramatu austriackiego w Polsce, [in:] Jelinek po polsku. Tłumaczenia i inscenizacje, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014, S. 57–77. Google Scholar

Elfriede Jelinek – Eine Autorin für das Theater? Diskussion mit Eva Brenner, Hilde Haider-Pregler und Emmy Werner, moderiert von Pia Janke, [in:] Elfriede Jelinek „Ich will kein Theater“. Mediale Überschreitungen, hrsg. von P. Janke & Team, Praesens, Wien 2007, S. 178–195. Google Scholar

Garbaczewski Krzysztof im Polnischen Rundfunk. URL: http://www.polskieradio.pl/8/196/Artykul/1831421,Tomasz-Konina-Wspieralaktorow-i-rezyserow [letzter Zugriff: 2.10.2017]. Google Scholar

Garufo A., Ploch D., Poszukiwanie nowej formy i przestrzeni teatralnej w transferze polsko-niemieckiego teatru współczesnego w kontekście działalności teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu, in Druck. Google Scholar

Głowacka M., „…jesteśmy w domu, gdzieś między niebem a ziemią”, „Teatr“ 1995, Nr. 7–8, S. 16–17. Google Scholar

Goethe Institut Rozmowy z tłumaczami Karolina Bikont, URL: http://www.goethe.de/ins/pl/lp/kul/dup/uwe/ueb/pl7896576.htm [letzter Zugriff: 15.06.2017]. Google Scholar

Holona M., Zittel C., Einleitung, [in:] Positionen der Jelinek Forschung, „Jahrbuch für internationale Germanistik“, Reihe A, Bd. 74, hrsg. von M. Holona, C. Zittel, S. 7–11. Google Scholar

Jelinek E., Ein Sportstück, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 2004. Google Scholar

Jelinek E., Ich möchte seicht sein, URL: www.elfriedejelinek.com [letzter Zugriff: 5.07.2017]. Google Scholar

Jelinek E., Ich will kein Theater. Ich will ein anderes Theater, [in:] Autorinnen: Herausforderungen an das Theater, hrsg. von A. Roeder, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1989, S. 143–160. Google Scholar

Jelinek E., O zwierzętach. Chór sportowy, übers. von K. Bikont, Teatr Polski w Bydgoszczy, Bydgoszcz o.J. Google Scholar

Jelinek E., Sinn egal. Körper zwecklos, URL: www.elfriedejelinek.com [letzter Zugriff: 5.07.2017]. Google Scholar

Jezierska A., Dyżurna feministka. Dlaczego i jak polskie pisarki czytają Elfriede Jelinek, „Studia Neofilologiczne” 2015, H. 11: Współczesna recepcja literatury niemieckojęzycznej w XX i XXI wieku, hrsg. von J. ŁawnikowskaKoper, A. Majkiewicz, A. Szyndler, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, S. 29–47, http://dx.doi.org/10.16926/sn.2015.11.02 . Google Scholar

JuAn, Nie tylko o sporcie, „Wiadomości Wałbrzyskie” Nr. 48/01.12 vom 4.12.2008, URL: http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/63254.html [letzter Zugriff: 11.06.2017]. Google Scholar

Jürs-Munby K., Inszenierungsformen, [in:] Jelinek-Handbuch, hrsg. von P. Janke, unter Mitarbeit von Ch. Schenkermayr und A. Zenker, Metzler, Stuttgart-Weimar 2013, S. 324–334. Google Scholar

Kaplan S., „Machen Sie, was Sie wollen” – „Wolken.Heim.“ als Rohstoff, URL: https://jelinetz2.files.wordpress.com/2013/02/xmachen_sie_was_sie_wollen.pdf [letzter Zugriff: 1.06.2017]. Google Scholar

Kłopocka I., Jak się kreuje superbohaterów, „Nowa Trybuna Opolska” 2008, Nr. 64/15/16.03.08 (18.03.2008), URL: http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/52964.html [letzter Zugriff: 11.06.2017]. Google Scholar

Kowalska J., Lament sportowy, „Teatr” 2008, Nr. 5, 14.05.2008, zitiert nach: URL: http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/55413.html [letzter Zugriff: 11.06.2017]. Google Scholar

Lefevere A., Ogórki Matki Courage, übers. von A. Sadza, [in:] Współczesne teorie przekładu. Antologia, hrsg. von P. Borowski, M. Heydel, Znak, Kraków 2009. Google Scholar

Leyko M., Wstęp, [in:] Dramat po dramacie. Przemiany form dramatycznych w Niemczech po 1945 roku, hrsg. von M. Leyko, A. Pełka, Primum Verbum, Łódź 2012. Google Scholar

Lust: Elfriede Jelinek im Zenit des Ruhms? Ein Interview aus Wien (geführt von Jolita Venckute), „haGalil onLine“, 7.12.98, URL: http://www.hagalil.com/archiv/98/12/jellinek.htm [letzter Zugriff: 7.07.2017]. Google Scholar

Lüsebrink H.-J., Kulturtransfer – methodisches Modell und Anwendungsperspektiven, [in:] Europäische Integration als Prozess von Angleichung und Differenzierung, hrsg. von I. Tömmel, Leske + Budrich, Opladen 2001, S. 213–226. Google Scholar

Majkiewicz A., Krytyczna recepcja prozy Elfriede Jelinek w Polsce, [in:] Jelinek po polsku. Tłumaczenia i inscenizacje, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014, S. 11–45. Google Scholar

Majkiewicz A., Ziemska J., Jelineks Dramen in Polen – Zwischen feministischer Sicht und (un)scharfer Sprache, in:] Theatrale Grenzgänge. Jelineks Theatertexte in Europa, hrsg. von P. Clar, Ch. Schenkermayr, Praesens, Wien 2008, S. 305–320. Google Scholar

Pełka A., Elfriede Jelineks Theatertexte in Polen. Möglichkeiten und Probleme des Sprach- und Kulturtransfers, [in:] „Postdramatik“: Reflexion und Revision, hrsg. von P. Janke, T. Kovacs, Wien, Praesens 2015, S. 481–491. Google Scholar

Pełka A., Körper – Sport – Krieg, [in:] Jelinek-Handbuch, hrsg. von P. Janke, unter Mitarbeit von Ch. Schenkermayr und A. Zenker, Metzler, StuttgartWeimar 2013, S. 297–300. Google Scholar

Prykowska-Michalak K., Kurtyna w górę! Relacje między teatrem polskim a teatrem niemieckim po 1990 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012. Google Scholar

Sugiera M., Vorwort, [in:] Ein schwieriger Dialog. Polnisch-deutsch-österreichische Theaterkontakte nach 1945, hrsg. von M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2000, S. 17–24. Google Scholar

Szczepaniak J., „W zasadzie jestem nieprzetłumaczalna“. O problemach z przekładem teksów dramatycznych Elfriede Jelinek na język polski, [in:] „Mówię i mówię“. Teatralne maski Elfriede Jelinek, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, S. 179–199. Google Scholar

Szczepaniak M., „Mówię i mówię“. Elfriede Jelinek – teatr artykulacji, [in:] „Mówię i mówię”. Teatralne maski Elfriede Jelinek, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, S. 9–22. Google Scholar

Szczepaniak M., Wstęp, [in:] „Mówię i mówię“. Teatralne maski Elfriede Jelinek, hrsg. von M. Szczepaniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, S. 7–8. Google Scholar

„Wer spricht aus diesen Texten?“ Tilman Raabke im Gespräch mit Christian Schenkermayr, [in:] Elfriede Jelinek „Ich will kein Theater“. Mediale Überschreitungen, hrsg. von P. Janke & Team, Praesens, Wien 2007, S. 146–151. Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2017-12-31

Cited By / Share

JEZIERSKA, A. . (2017). Nowsze teksty dramatyczne Jelinek i ich długa droga na polskie sceny. Glossa do transferu teatralnego. Transfer. Reception Studies, 2, 157–173. https://doi.org/10.16926/trs.2017.02.08

Autorzy

Agnieszka JEZIERSKA 
ajezierska@uw.edu.pl
Universität Warschau (Warschau) Polska

Statystyki

Abstract views: 54
PDF downloads: 15