Śmiech w komediach środowiska Skamandra. Funkcje i rodzaje
Joanna Warońska
j.waronska@ujd.edu.plUniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie (Częstochowa) (Polska)
Abstrakt
Na podstawie trzech sztuk powstałych w środowisku skamandryckim, Złodzieja idealnego Jarosława Iwaszkiewicza (napisanego w latach 1923–1924), Powrotu mamy (1935) oraz Baby-Dziwo (1938) Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej zostały pokazane różnorodne rodzaje i funkcje śmiechu.
W świecie przedstawionym odnalezione zostały przejawy śmiechu somatycznego, wyrażającego radość życia albo szaleństwo, oraz zaangażowanego, posiadającego moc zmiany rzeczywistości i rozbijania zastanych form. Bohaterowie używają śmiechu również jako maski, przykrywając zaskoczenie, strach czy zażenowanie. W ten sposób przemieniają kontrowersję w konwersację. Postacie sięgają również po społeczną rolę śmiechu, by tworzyć wspólnotę, określić jej granice, ustalić stan osobowy grupy albo uzgodnić postawy i zachowania.
Literackie obrazy osób śmiejących się stały się jednocześnie przykładami śmiechu kulturowego, dlatego komediowa twórczość środowiska skamandrytów pokazana została na tle praktyk Młodej Polski oraz Dwudziestolecia. Jednocześnie odrzucone zostało sprowadzanie skamandryckiego „gestu śmiechu” wyłącznie do radosnej samoakceptacji.
Słowa kluczowe:
Skamander, dwudziestolecie międzywojenne, komedia w I połowie XX wieku, gest śmiechu, śmiech somatyczny, śmiech kulturowy, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jarosław IwaszkiewiczBibliografia
Bibliografia
Bauman, Zygmunt. Kultura jako praxis. Translated by Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Google Scholar
Biernacki, Andrzej. “Iwaszkiewicz w kręgu Wilde’a.” Dialog (1983), no. 9: 88–90. Google Scholar
Boy-Żeleński, Tadeusz. “Śmiech.” Wiadomości Literackie (1932), no. 39: 1–2. Google Scholar
Boy-Żeleński, Tadeusz. Pisma. Vol. 18: Felietony, 7–29. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. Google Scholar
Czarnik, Jacek. “Spółka autorska Witkacy – Pawlikowska.” Dialog, no. 1 (1987): 121–127. Google Scholar
Grzymała-Siedlecki, Adam. “Dialog o upadku sztuki aktorskiej.” Museion, no. 1 (1911): 54–72. Reprint in Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, edited by Irena Sławińska, and Stefan Kruk, Foreword by Irena Sławińska, Author’s Notes by Bożena Frankowska, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1966. Google Scholar
HistoRisus. Historie śmiechu / śmiech [w] historii, edited by Rafał Borysławski, and Justyna Jajszczok, and Jakub Wollf, and Alicja Bemben. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016. Google Scholar
Iwaszkiewicz, Jarosław. Dramaty, Vol. 2. Warszawa: Czytelnik, 1984. Google Scholar
Iwaszkiewicz, Jarosław. “Oscar Wilde i moderne idee w jego dziełach.” Dialog, no. 9 (1983): 78–88. Google Scholar
Kosowska, Ewa. “Śmiech niewesoły.” In Śmiech Sienkiewicza. Śmiech z Sienkiewicza, edited by Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz, and Zdzisława Mokranowskiej, 43-60. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017. Google Scholar
Kozłowska, Justyna. “Kohelet z wodewilu.” Dialog, no. 5 (2005): 148–153. Google Scholar
Krasiński, Edward, „Listy Arnolda Szyfmana z Jarosławem Iwaszkiewiczem 1930–1964.” Pamiętnik Teatralny, no. 1/4 (1982): 213–231. Google Scholar
Nowaczyński Adolf. “Skamander połyska wiślaną świetlący się falą.” Skamander, no. 7/9 (1921): 296–317. Google Scholar
Nycz, Ryszard. “Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku wieku XX (do pierwszej wojny światowej).” In Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: FNP “Leopoldinum”, 2002. Google Scholar
Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria. Dramaty, Vol. 1–2, edited by Anna Bolecka, foreword by Stefan Treugutt. Warszawa: Czytelnik, 1986. Google Scholar
Propp, Władimir Jakowlewicz. O komizmie i śmiechu. Translated by Paulina M.E. Knyż. Kraków: Zakład Wydawniczy “Nomos,” 2016. Google Scholar
Puzyna, Konstanty. [Ta wczesna komedia…]. Dialog (1980), no. 4: 7–8. Google Scholar
Ratajczakowa, Dobrochna. “Komedia w epoce Młodej Polski.” In Ratajczakowa, Dobrochna W krysztale i w płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, Vol. 1., 301–312. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006. Google Scholar
Redakcja. “Krytykom i recenzentom.” Skamander, no. 4 (1921): 80–87. Google Scholar
Rittner, Tadeusz. “Komedia.” Kurier Warszawski, no. 285 (1911): 5–6. Google Scholar
Słonimski, Antoni. “Ruch teatralny. Teatr Mały: ‘Niewinna grzesznica,’ komedia współczesna i wieczna w 3 aktach Wacława Grubińskiego; dekoracje Karola Frycza, reżyserował autor.” Wiadomości Literackie (1925), no. 13. Google Scholar
Urbanowski, Maciej. “Gest śmiechu w literaturze dwudziestolecia międzywojennego (rekonesans).” Wielogłos, no. 1 (2007): 119–129. Google Scholar
“Varia” [Dn. 6 grudnia…]. Skamander (1920), no. 1: 56–57. Google Scholar
Warońska, Joanna. “Komedia według skamandrytów (wstępny rekonesans).” In Skamander, Vol. 11: reinterpretacje, edited by Maciej Tramer, and Agnieszka Wójtowicz, 11–28. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015. Google Scholar
Autorzy
Joanna Warońskaj.waronska@ujd.edu.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie (Częstochowa) Polska
Statystyki
Abstract views: 125PDF downloads: 79
Podobne artykuły
- Tobiasz Janikowski, „Czy łzy moje niczego nie zmienią?” Manifestacje smutku w muzyce niemieckiej XVIII wieku , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Dana Radler, Życie „naznaczone” humorem: bohaterowie dzieł Johna McGaherna , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Jan Trna, Płacz i śmiech jako podpora krytyki Szwajcarii w sztuce Zwanzigtausend Seiten Lukasa Bärfussa , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Ivan ZYMOMRYA , Dylemat tożsamości w artystycznej koncepcji Emmy Andijewskiej , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Jolanta Pacyniak, Narracyjne struktury zagrożenia w powieści "1000 Serpentinen Angst" Olivii Wenzel , Transfer. Reception Studies: Tom 8 (2023): Lęk i strach we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej, polskiej i irlandzkiej
- Joanna Drynda, O strachu i lęku w powieściach Friederike Gösweiner , Transfer. Reception Studies: Tom 8 (2023): Lęk i strach we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej, polskiej i irlandzkiej
- Monika WÓJCIK-BEDNARZ, Przekraczanie granic w powieściach Engel des Vergessens Mai Haderlap i Stillbach oder die Sehnsucht Sabine Gruber , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Karolina MATUSZEWSKA, „Wyjść z cienia, wydostać się z szafy i piwnicy" - międzynarodowy program literacko- -tłumaczeniowy TransStar Europa i jego wpływ na recepcję literatury niemieckojęzycznej XX i XXI wieku w Polsce , Transfer. Reception Studies: Tom 1 (2016): CYRKULACJA LITERATURY NIEMIECKOJĘZYCZNEJ I POLSKIEJ W XXI WIEKU
- Rafał Pokrywka, Tryb ironiczny we współczesnej powieści miłosnej , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Nick MEISTER , Z Pragi do Krakowa. Zawód lektora DAAD – kilka uwag , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.