Kto się (nie) boi zmian klimatu. Nauka, esej i fikcja w walce o ocalenie Ziemi, planety ludzi (esej)

Agnieszka Jezierska-Wiśniewska


Uniwersytet Warszawski (Polska)

Abstrakt

Celem artykułu jest wyróżnienie i opisanie strategii wyparcia stosowanych wobec antropogenicznych zmian klimatu. Na przeszkodzie w pojmowaniu zagrożenia zmianami klimatu stają: znieczulenie na fenomen katastrofy, nieuchwytność, chaotyczność i pozorna niekombatybilność globalnego ocieplenia, brak wyraźnej cezury czy widocznych symptomów. Ludzie mają też skłonność do niedoszacowywania ryzyka, dodatkowo żywią przekonanie o ludzkich zdolnościach adaptacyjnych, wierzą w możliwości techniczne, np. w geoinżynierię. Można zaobserwować reakcję odwrotną, która przejawia się jako depresja klimatyczna. Dodatkowym czynnikiem różnicującym jest miejsce zamieszkania: Globalna Północ jest w uprzywilejowanej pozycji względem ubogiego Globalnego Południa. Literatura i sztuka okazują się szczególnie istotnym medium do komunikowania zagrożeń związanych ze zmianą klimatyczną, uwrażliwiają na niesprawiedliwość klimatyczną i poprzez zaangażowanie emocjonalne mogą skłonić do zmiany nawyków i podjęcia realnych działań mających na celu złagodzenie niesprawiedliwości klimatycznej. 


Słowa kluczowe:

narracje klimatyczne, negacjonizm klimatyczny, katastrofa bez wydarzenia, niesprawiedliwość klimatyczna, depresja klimatyczna

Bibliografia

“Australia to offer residency to Tuvalu citizens displaced by climate change.” The Guardian 10.11.2023. https://www.theguardian.com/australia-news/2023/nov/10/australia-to-offer-residency-to-tuvalu-residents-displaced-by-climate-change. Google Scholar

Budziszewska, Magdalena, and Weronika Kałwak. „Climate depression. Critical analysis of the concept”. Psychiatria Polska 56 (1) (2022): 171–182. https://doi.org/10.12740/PP/127900. Google Scholar

Chakrabarty, Dipesh. “The Climate of History: Four Theses.” Critical Inquiry 35 (2009): 197–222. Google Scholar

Cook, John, Geoffrey Supran, Stephan Lewandowsky, Naomi Oreskes, and Ed Maibach. America Misled. How the fossil fuel industry deliberately misled Americans about climate change. Fairfax VA: George Mason University Center for Climate Change Communication, 2019. https://www.climatechangecommunication.org/america-misled/. Google Scholar

Foer, Jonathan Safran. We Are the Weather: Saving the Planet Begins at Breakfast. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2019. Google Scholar

Franzen, Jonathan. “What if We Stopped Pretending the Climate Apocalypse Can Be Stopped?” The New Yorker, September 8, 2019. https://www.newyorker.com/culture/cultural-comment/what-if-we-stopped-pretending. Google Scholar

Garza, Alejandro de la. “We Need Geoengineering to Stop Out of Control Warming, Warns Climate Scientist James Hansen.” The Time, November 2, 2023. https://time.com/6330957/james-hansen-climate-warning-geoengineering-study/. Google Scholar

Ghosh, Amitav. The Great Derangement. Climate Change and the Unthinkable. Chicago and London: The University of Chicago Press, 2016. Google Scholar

Hickman, Caroline, Elisabeth Marks, Panu Pihkala, Susan Clayton, Eric Lewandowski, Elouise E. Mayall, Britt Wray, Catriona Mellor, and Lise van Susteren. „Climate anxiety in children and young people and their beliefs about government responses to climate change: a global survey.“ Lancet Planetary Health 5, no. 12 (2021): e863–873. Google Scholar

Horn, Eva. The Future As Catastrophe: Imagining Disaster in the Modern Age. Translated by Valentine Pakis. New York: Columbia University Press, 2018. Google Scholar

Hornyak, Tim. “Climate Change Could Make Siberia an Attractive Place to Live.” EOS, July 12, 2017. https://eos.org/articles/climate-change-could-make-siberia-an-attractive-place-to-live. Google Scholar

Hölderlin, Friedrich. Bread and Wine. Translated by James Mitchell. Poems of Friedrich Hölderlin, selected by James Mitchell. https://holderlinpoems.com/poems/breadwine1.html. Google Scholar

Hölderlin, Friedrich. Brod und Wein. Translated by James Mitchell. Poems of Friedrich Hölderlin, selected by James Mitchell. https://holderlinpoems.com/deutsche_texte/brotwein1.html Google Scholar

Latif, Mojib. Heißzeit. Mit Vollgas in die Klimakatastrophe – und wie wir auf die Bremse treten. München: Goldman, 2023. Google Scholar

„Liczby nie przemawiają do wyobraźni. Co innego, gdy uczymy o klimacie z pomocą ‘Małego Księcia ’[Numbers don't appeal to the imagination. It's different when we teach about climate with the help of 'The Little Prince’]. Z Magdaleną Ochwat rozmawia Alicja Gardulska. Gazeta Wyborcza, October 5, 2023. https://wyborcza.pl/7,75398,30261443,nauka-o-klimacie-to-cwiczenie-wyobrazni-musimy-sie-tego-nauczyc.html#S.TD-K.C-B.5-L.2.duzy Google Scholar

Lovelock, James. Novacene. The Coming Age of Hyperintelligence. Cambridge, Massachussetts London, England: The MIT Press, 2019. Google Scholar

Malm, Andreas. Fossil Capital: The Rise of Steam Power and the Roots of Global Warming. New York, London: Verso 2016). EPUB. Google Scholar

Marius von Mayenburg, Mars. Berlin: henschel SCHAUSPIEL Theaterverlag, 2018. Manuscript. Google Scholar

Morton, Timothy. Hyperobjects: Philosophy and Ecology After the End of the World. Minneapolis, London: University of Minnesota Press, 2013. Google Scholar

Oreskes, Naomi, and Eric M. Conway. The Collapse of Western Civilization: A View from the Future. New York: Columbia University Press, 2014. EPUB. Google Scholar

Oreskes, Naomi, and Erik M. Conway. Merchants of Doubt. How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming. New York–London–New Delhi–Sydney: Bloomsbury Publishing, 2011. Google Scholar

Oreskes, Naomi. “The scientific consensus on climate change.” Science 306 (5702): 1686–1686. Google Scholar

Oreskes, Naomi. „Wstęp do polskiego wydania.” In Naomi Oreskes, Eric M. Conway, Upadek cywilizacji zachodniej [The Collapse of Western Civilization: A View from the Future]. Translated by Ewa Bińczyk, Jakub Gurzyński, and Krzysztof Tarkowski. Warszawa: PWN, 2017. EPUB. Google Scholar

Rich, Nathaniel. „Losing Earth. The Decade We Almost Stopped Climate Change”, New York Times, August 1, 2018. https://www.nytimes.com/interactive/2018/08/01/magazine/climate-change-losing-earth.html. Google Scholar

Robinson, Kim Stanley. Ministry for the Future. New York: Hachette Book Group, 2020. EPUB. Google Scholar

Röggla, Katrin. “Geisterstädte, Geisterfilme.” In Katrin, Röggla. besser wäre: keine. Essays und Theater. Frankfurt am Main: Fischer Verlag, 2013. Google Scholar

Roy, Eleanor Ainge. “One day we’ll disappear.” The Guardian, Mai 16, 2019. https://www.theguardian.com/global-development/2019/may/16/one-day-disappear-tuvalu-sinking-islands-rising-seas-climate-change. Google Scholar

Ryguła, Rafał. ”Neuropsycholgia optymizmu”[Neuropsycholgy of optimism]. Wszechświat 115, no. 1–3 (2014): 30–36. Google Scholar

Schätzing, Frank. Was, wenn wir einfach die Welt retten? Handeln in der Klimakrise. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 2021. Google Scholar

Scranton, Roy. “We Broke the World. Facing the Fact of Extinction.” BAFFLER, no. 47 (September–October 2019): 86–93. Google Scholar

Scranton, Roy. Learning to Die in the Anthropocene. Reflections on the End of a Civilisation. San Francisco: City Lights Books, 2015. EPUB. Google Scholar

Solnit, Rebbeca. “Are We Missing a Big Picture on Climate Change?” The New York Time Magazine. Sunday Magazine, December 2, 2014. https://www.nytimes.com/2014/12/07/magazine/are-we-missing-the-big-picture-on-climate-change.html. Google Scholar

Thunberg, Greta. “'Our house is on fire': Greta Thunberg, 16, urges leaders to act on climate.” Speech during World Economic Forum Davos 2019. The Guardian, January 25, 2019. https://www.theguardian.com/environment/2019/jan/25/our-house-is-on-fire-greta-thunberg16-urges-leaders-to-act-on-climate. Google Scholar

Tokarczuk, Olga. The Tender Narrator. The Nobel Fundation 2019. https://www.nobelprize.org/uploads/2019/12/tokarczuk-lecture-english.pdf. Google Scholar

Trojanow, Ilija. Der überflüssige Mensch. St. Pölten–Salzburg–Wien: Residenz Verlag, 2013. TOLINO. Google Scholar

Trojanow, Ilija. EisTau. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 2011. Google Scholar

Wallace-Wells, David. „The Uninhabitable Earth. Famine, economic collapse, a sun that cooks us: What climate change could wreak – sooner than you think.” New York Magazine, July 10, 2017. https://nymag.com/intelligencer/2017/07/climate-change-earth-too-hot-for-humans.html Google Scholar

Wallace-Wells, David. The Uninhabitable Earth: Life After Warming. New York: Tim Duggan Books, 2019. EPUB. Google Scholar

“We Need Hope and Fear in Equal Measure”. Interview with Naomi Klein, interviewed by Roy Scranton, Naomi Klein. RollingStone, September 22, 2014. https://www.rollingstone.com/culture/culture-features/we-need-hope-and-fear-in-equal-measure-an-interview-with-naomi-klein-186125/. Google Scholar

Whyte, Kyle Powys. Way Beyond the Lifeboat: An Indigenous Allegory of Climate Justice. In Climate Futures. Reimagening Global Climate Justice, edited by Kum-Kum Bhavnani, John Foran, Priya A. Kurian, and Debashish Munshi, 11–20. Bloomsbury Academic, 2019. Google Scholar


Opublikowane
2023-12-29

Cited By / Share

Jezierska-Wiśniewska, A. (2023). Kto się (nie) boi zmian klimatu. Nauka, esej i fikcja w walce o ocalenie Ziemi, planety ludzi (esej). Transfer. Reception Studies, 8, 245–266. https://doi.org/10.16926/trs.2023.08.13

Autorzy

Agnieszka Jezierska-Wiśniewska 

Uniwersytet Warszawski Polska

Statystyki

Abstract views: 0
PDF downloads: 0


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Transfer. Reception Studies

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.


Podobne artykuły

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.