Recepcja sztuki Rolfa Hochhutha Namiestnik (Der Stellvertreter 1963) w Polsce
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza pierwszych reakcji polskiego odbiorcy na dramat Rolfa Hochhutha Namiestnik, który zyskał powszechne uznanie jako tekst inicjujący między-narodową debatę wokół postawy papieża wobec Holocaustu. Utwór wzbudził wiele kontro-wersji, gdyż autor winił Piusa XII za jego milczenie, burząc tym samym istniejący mit „dobre-go pasterza". Wyniki analizy reakcji prasowych na inscenizację dramatu Hochhutha wykaza-ły, że utwór stał się w Polsce wydarzeniem politycznym polaryzującym opinie widzów. Część krytyków podzielała negatywne zdanie dramatopisarza o osobie Pontifexa, inni dostrzegli w sztuce próbę zrzucenia części niemieckiej winy za zbrodnie hitlerowskie na osoby trzecie. Było to spowodowane traumatycznymi doświadczeniami II wojny światowej, których pamięć była nadal świeża w pamięci kolektywnej narodu polskiego. Inscenizacja dramatu posłużyła władzom PRL-u za instrument walki ideologicznej z Kościołem. Biorąc pod uwagę fakt, że pre-miera Namiestnika w Teatrze Narodowym w Warszawie miała miejsce zaledwie dwa dni po rozpoczęciu obchodów Milenium Chrztu Polski, nasuwa przypuszczenie, że sztuka, zakłócając uroczystości, posłużyła władzom PRL-u za instrument walki ideologicznej z Kościołem.
Słowa kluczowe:
Rolf Hochhuth, Namiestnik, Holokaust, teatr dokumentarny, polska recepcjaBibliografia
Bibliografia
Bardecki A., Milczenie Piusa XII, „Tygodnik Powszechny” 1967, nr 17, (23.04.1967), s. 1–2. Google Scholar
Berg J., Hochhuths ‚Stellvertreter’ und die ‚Stellvertreter‘-Debatte. ‚Vergangenheitsbewältigung‘ in Theater und Presse der sechziger Jahre, ScriptorVerlag, Kronberg/Ts. 1977. Google Scholar
Buras P., Powrót wypędzonych, czyli (nie tylko) niemieckiego sporu o pamięć ciąg dalszy, [w:] Pamięć wypędzonych. Grass, Beneš i środkowoeuropejskie rozrachunki. Antologia tekstów polskich, niemieckich i czeskich, wybór i opracowanie P. Buras i P. Majewski, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2003, s. 5–20. Google Scholar
Dejmek K., „Namiestnik” Hochhutha w Teatrze Narodowym, „Dialog” 2013, nr 12, s. 135–140. Google Scholar
Filler W., Oglądając „Namiestnika”, „Teatr” 1966, (16.04.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Greń Z., Oglądając „Namiestnika”, „Życie Literackie” 1966, (1.05.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Hochhuth R., Der Stellvertreter, Rowohlt, Reinbek 1976. Hochhuth R., Der Stellvertreter, [w:] Jesienny wieczór i inne dramaty, przeł. Danuta Żmij-Zielińska, Instytut Ksiązki, Kraków – Warszawa 2013, s. 184–215. Google Scholar
Horoszewicz M., „Namiestnik” i racje Kościoła, „Argumenty” 1966, nr 7 (21.04.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Jabłkowska J. i Żyliński L., Rozrachunek z narodowosocjalistyczną przeszłością a tożsamość niemiecka, [w:] O kondycji Niemiec. Tożsamość niemiecka w debatach intelektualistów po 1945 roku, red. J. Jabłkowska i L. Żyliński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008, s. 7–49. Google Scholar
JASZCZ, Gdy papież milczał, „Trybuna Ludu” 1966, nr 218 (19.04.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Kłossowicz J., Niemiecki moralitet, „Polityka” 1966 (30.04.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Kosiński R., „Namiestnik”, „Trybuna Robotnicza” 1966, nr 101 (30.04.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Matussek M. i Smoltczyk A., Milczenie było zbrodnią. Wywiad z Rolfem Hochhuthem, „Forum” 2007, nr 24 (11.06.–17.06.2007), s. 42–44. Google Scholar
Misiorny M., Gdański „Namiestnik”, „Litery” 1966, nr 7 (1.07.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/89101/gdanskinamiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
„Namiestnik” z perspektywy „Żołnierzy”, „Kurier Polski” 1968, nr 26 (31.11.1968). Google Scholar
Ostrowski S., „Namiestnik”, recenzja warszawskiego spektaklu Namiestnik w reżyserii Kazimierza Dejmka, 24 kwietnia 1966, źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Program teatralny Namiestnika w przekładzie Danuty Żmij i w reżyserii Kazimierza Dejmka, redakcja Halina Zakrzewska. Teatr Narodowy Warszawa 1966. Google Scholar
Przewoska H., „Namiestnik”, „Stolica” 1966, nr 27 (3.07.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Sugiera M., Hochhuth, Kipphardt, Weiss: między fikcją a dokumentem, [w:] taż, W cieniu Brechta. Niemieckojęzyczny dramat powojenny 1945–1995, Universitas, Kraków 1999, s. 100–135. Google Scholar
Szyndler A., Recepcja sztuki Rolfa Hochhutha „Der Stellvertreter” (1963) w Niemczech i w Polsce, [w:] Perspektiven eines Dialogs. Studien zu deutsch-polnischen Transferprozessen im religiösen Raum, red. A. ChylewskaTölle, Logos Verlag, Berlin 2016, s. 183–197. Google Scholar
Węgrzyniak R., Tajna i jawna historia „Namiestnika”, „Teatr” 2007, nr 4, s. 21–24. Google Scholar
Żmij D., Czytając „Namiestnika”, „Kultura” 1966, nr 17 (24.04.1966), [b.n.s.]. Google Scholar
Żmudzka E., „Namiestnik” i wina Niemców, „Zwierciadło” 1966, nr 19 (8.05.1966), źródło: http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/179946/namiestnik [stan z 14.03.2016]. Google Scholar
Statystyki
Abstract views: 57PDF downloads: 45
Inne teksty tego samego autora
- Anna SZYNDLER, Długo ignorowany, wreszcie poznany. Droga Rafika Schamiego na polski rynek wydawniczy , Transfer. Reception Studies: Tom 2 (2017)
- Anna Szyndler, Tropem metafizycznej tęsknoty przez utwory Daniela Kehlmanna , Transfer. Reception Studies: Tom 7 (2022): Współczesne tęsknoty w literaturę wpisane
Podobne artykuły
- Martin Stosik, Von ‚Ich liebe jede Falte’ bis ‚Hurra, wir leben noch!’ – der humoristische Umgang mit dem Älterwerden in Sandra Schönthals Shades of Fifty , Transfer. Reception Studies: Tom 6 (2021): AFEKTY 2 – WSPÓŁCZESNA KULTURA EMOCJI. TRANSFER. PRZEKŁAD. RECEPCJA
- Jürgen Eder, Literarischer Kanon und Political Correctness. Perspektiven eines Konflikts , Transfer. Reception Studies: Tom 7 (2022): Współczesne tęsknoty w literaturę wpisane
- Anna Majkiewicz, Migrant i nomada – tożsamości w ruchu. Moda czy konieczność? , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Monika Wolting, Matthias NAWRAT , Wytrzymać niejednoznaczność — co to jest: literatura europejska? Matthias Nawrat w rozmowie z Moniką Wolting , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Monika Wolting, Prolegomena do badań nad literaturą migracyjną , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Wolfgang SRÉTER, An der Grenze, die keine mehr ist , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Hans-Christian Stillmark, O zakazanym śmiechu , Transfer. Reception Studies: Tom 5 (2020): AFEKTYWNA KULTURA. TRANSFER – PRZEKŁAD – RECEPCJA (LITERATURA NIEMIECKOJĘZYCZNA, ANGLOJĘZYCZNA I POLSKA)
- Radek KNAPP, Der Mann, der Luft zum Frühstück aß , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Michał Kisiel, Sieroty i przedmioty. Materialność tęsknoty i lęku w "Nakarmić kamień" Bronki Nowickiej , Transfer. Reception Studies: Tom 8 (2023): Lęk i strach we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej, polskiej i irlandzkiej
- Monika Wolting, Artur Becker, Kim jest, może i powinien być Europejczyk? Kosmopolakiem? Z Arturem Beckerem* rozmawia Monika Wolting , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
