Śmiech w komediach środowiska Skamandra. Funkcje i rodzaje

Joanna Warońska

j.waronska@ujd.edu.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie (Częstochowa) (Polska)

Abstrakt

Na podstawie trzech sztuk powstałych w środowisku skamandryckim, Złodzieja idealnego Jarosława Iwaszkiewicza (napisanego w latach 1923–1924), Powrotu mamy (1935) oraz Baby-Dziwo (1938) Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej zostały pokazane różnorodne rodzaje i funkcje śmiechu.

W świecie przedstawionym odnalezione zostały przejawy śmiechu somatycznego, wyrażającego radość życia albo szaleństwo, oraz zaangażowanego, posiadającego moc zmiany rzeczywistości i rozbijania zastanych form. Bohaterowie używają śmiechu również jako maski, przykrywając zaskoczenie, strach czy zażenowanie. W ten sposób przemieniają kontrowersję w konwersację. Postacie sięgają również po społeczną rolę śmiechu, by tworzyć wspólnotę, określić jej granice, ustalić stan osobowy grupy albo uzgodnić postawy i zachowania.

Literackie obrazy osób śmiejących się stały się jednocześnie przykładami śmiechu kulturowego, dlatego komediowa twórczość środowiska skamandrytów pokazana została na tle praktyk Młodej Polski oraz Dwudziestolecia. Jednocześnie odrzucone zostało sprowadzanie skamandryckiego „gestu śmiechu” wyłącznie do radosnej samoakceptacji.

 


Słowa kluczowe:

Skamander, dwudziestolecie międzywojenne, komedia w I połowie XX wieku, gest śmiechu, śmiech somatyczny, śmiech kulturowy, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jarosław Iwaszkiewicz

Bibliografia

Bauman, Zygmunt. Kultura jako praxis. Translated by Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Google Scholar

Biernacki, Andrzej. “Iwaszkiewicz w kręgu Wilde’a.” Dialog (1983), no. 9: 88–90. Google Scholar

Boy-Żeleński, Tadeusz. “Śmiech.” Wiadomości Literackie (1932), no. 39: 1–2. Google Scholar

Boy-Żeleński, Tadeusz. Pisma. Vol. 18: Felietony, 7–29. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. Google Scholar

Czarnik, Jacek. “Spółka autorska Witkacy – Pawlikowska.” Dialog, no. 1 (1987): 121–127. Google Scholar

Grzymała-Siedlecki, Adam. “Dialog o upadku sztuki aktorskiej.” Museion, no. 1 (1911): 54–72. Reprint in Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, edited by Irena Sławińska, and Stefan Kruk, Foreword by Irena Sławińska, Author’s Notes by Bożena Frankowska, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1966. Google Scholar

HistoRisus. Historie śmiechu / śmiech [w] historii, edited by Rafał Borysławski, and Justyna Jajszczok, and Jakub Wollf, and Alicja Bemben. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016. Google Scholar

Iwaszkiewicz, Jarosław. Dramaty, Vol. 2. Warszawa: Czytelnik, 1984. Google Scholar

Iwaszkiewicz, Jarosław. “Oscar Wilde i moderne idee w jego dziełach.” Dialog, no. 9 (1983): 78–88. Google Scholar

Kosowska, Ewa. “Śmiech niewesoły.” In Śmiech Sienkiewicza. Śmiech z Sienkiewicza, edited by Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz, and Zdzisława Mokranowskiej, 43-60. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017. Google Scholar

Kozłowska, Justyna. “Kohelet z wodewilu.” Dialog, no. 5 (2005): 148–153. Google Scholar

Krasiński, Edward, „Listy Arnolda Szyfmana z Jarosławem Iwaszkiewiczem 1930–1964.” Pamiętnik Teatralny, no. 1/4 (1982): 213–231. Google Scholar

Nowaczyński Adolf. “Skamander połyska wiślaną świetlący się falą.” Skamander, no. 7/9 (1921): 296–317. Google Scholar

Nycz, Ryszard. “Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku wieku XX (do pierwszej wojny światowej).” In Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: FNP “Leopoldinum”, 2002. Google Scholar

Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria. Dramaty, Vol. 1–2, edited by Anna Bolecka, foreword by Stefan Treugutt. Warszawa: Czytelnik, 1986. Google Scholar

Propp, Władimir Jakowlewicz. O komizmie i śmiechu. Translated by Paulina M.E. Knyż. Kraków: Zakład Wydawniczy “Nomos,” 2016. Google Scholar

Puzyna, Konstanty. [Ta wczesna komedia…]. Dialog (1980), no. 4: 7–8. Google Scholar

Ratajczakowa, Dobrochna. “Komedia w epoce Młodej Polski.” In Ratajczakowa, Dobrochna W krysztale i w płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, Vol. 1., 301–312. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006. Google Scholar

Redakcja. “Krytykom i recenzentom.” Skamander, no. 4 (1921): 80–87. Google Scholar

Rittner, Tadeusz. “Komedia.” Kurier Warszawski, no. 285 (1911): 5–6. Google Scholar

Słonimski, Antoni. “Ruch teatralny. Teatr Mały: ‘Niewinna grzesznica,’ komedia współczesna i wieczna w 3 aktach Wacława Grubińskiego; dekoracje Karola Frycza, reżyserował autor.” Wiadomości Literackie (1925), no. 13. Google Scholar

Urbanowski, Maciej. “Gest śmiechu w literaturze dwudziestolecia międzywojennego (rekonesans).” Wielogłos, no. 1 (2007): 119–129. Google Scholar

“Varia” [Dn. 6 grudnia…]. Skamander (1920), no. 1: 56–57. Google Scholar

Warońska, Joanna. “Komedia według skamandrytów (wstępny rekonesans).” In Skamander, Vol. 11: reinterpretacje, edited by Maciej Tramer, and Agnieszka Wójtowicz, 11–28. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015. Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-12-31

Cited By / Share

Warońska, J. . (2020). Śmiech w komediach środowiska Skamandra. Funkcje i rodzaje . Transfer. Reception Studies, 5, 41–61. https://doi.org/10.16926/trs.2020.05.12

Autorzy

Joanna Warońska 
j.waronska@ujd.edu.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie (Częstochowa) Polska

Statystyki

Abstract views: 125
PDF downloads: 79



Podobne artykuły

<< < 1 2 3 4 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.