Powroty do przeszłości. Po śladach rodzinnych w niemieckojęzycznej literaturze (nie tylko) polskiego pochodzenia
Hans-Christian Trepte
treptus@t-online.deUniwersytet Lipski (Lipsk) (Niemcy)
https://orcid.org/0000-0002-3118-7299
Abstrakt
Powroty do kraju pochodzenia należą do najważniejszych problemów literatury (e)migracyjnej. Literackie odkrywanie „Wschodu” (Europy) po demokratycznym przełomie (1989/1990) związane było z poszukiwaniem utraconych miejsc pamięci oraz podróżowaniem po śladach rodzinnych. Przykładem są angielskojęzyczne utwory pochodzącej z Krakowa Ewy Hoffman, Anne Applebaum lub amerykańskiego pisarza Jonathana Safrana Foera. Jego powieść Everything is illuminated (Wszystko jest iluminacją) jest nowatorską książką, ponieważ narrator – wnuk pokolenia ofiar i ocalałych z Zagłady – podejmuje próbę (wy)tłumaczenia tego, co dla czytelników młodego pokolenia jest trudne do zrozumienia. Nowe formy narracji o przeszłości i Holokauście wyrastają z niepokoju przedstawicieli drugiego i trzeciego pokolenia ocalałych Żydów, którzy na podstawie relacji, opowieści rodzinnych, oficjalnej i prywatnej historii oraz wiedzy „z drugiej ręki” próbują dotrzeć do prawdy o losach krewnych. W ten sposób Katja Petrowskaja (Katia Petrowska) przekształca białe plamy i puste miejsca w historii rodzinnej w żywe, spisane słowa. Szukając prawdy, pisarka udaje się w podróż do miejsc rodzinnych po całej Europie, łącząc literaturę piękną z reportażem. Jej ksiażka Vielleicht Esther (Może Estera) przekracza, jak i inne dzieła tego rodzaju, wszystkie kategorie przynależności do literatury narodowej, tradycyjne definicje tożsamości, demonstrując własne tułactwo i bezdomność. Tacy autorzy jak Eduard Merian zdają sobie sprawę z tego, że trzeba koniecznie przerwać milczenie, zacząć opowiadać, dopóki jeszcze żyją świadkowie. Brygida Helbig porusza kwestie związane z pochodzeniem i tożsamością rodziców. Jej teksty literackie posiadają zróżnicowaną szatę językowo-kulturową, a przykładem jest jej polskojęzyczna powieść Niebko (2013). „Literatura powrotów” powstaje w różnych językach; wskutek czego konstytuuje się nowy tekst międzykulturowy. Istotną cechą tych tekstów jest stosunek autora do danej kultury, do „wspólnoty językowej” kraju rodziców i dziadków, jak i do kraju osiedlenia pisarza. Niemieckojęzyczna debiutancka powieść Deborah Feldman Überbitten należy do bogatej „literatury berlińskiej”, a tematem czyniąc własne życie i los rodziny, wpisuje się do literatury postmemorialnej. W obliczu najnowszej fali migracji pisanie o własnych przeżyciach, doświadczeniach oraz o historiach rodzinnych będzie stanowić kluczową cechą współczesnej literatury, niezależnie od pochodzenia autora.
Słowa kluczowe:
(e)migracja, literatura niemieckojęzyczna, ślady, tożsamość, ślady rodzinne, literatura powrotów, tekst międzykulturowy, Jonathan Safran Foer, Katja Petrowskaja, Eduard Merian, Brygida Helbig, Deborah FeldmanBibliografia
Bibliografia
(weig), Aus Schnipseln wird Poesie, źródło: http://www.fnp.de/nachrichten/kultur/Aus-Schnipseln-wird-Poesie;art679,276819 [do-stęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Applebaum A., Between East and West: Across the Borderlands of Europe, Pantheon, New York 1994, s. XXXIII. Google Scholar
Bachmann-Medick D., Cultural Turns. Neuorientierungen in den Kulturwissenschaften, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 2006. Google Scholar
Bachmann-Medick D., Nowe kierunki w nauce o literaturze, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012. Google Scholar
Brakoniecki K., Nawrocki K., Atlantyda Północy. Die Atlantis des Norden. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii. Das ehemalige Ostpreußen in der Fotografie, Galerie der zeitgenössischen Kunst des Büros für Kunstausstellungen, Biuro Wystaw Artystycznych, Olsztyn 1993. Google Scholar
Dąbrowski M., Tekst międzykulturowy. Morfologia i filozofia, [w:] idem, Tekst międzykulturowy. O przemianach literatury emigracyjnej, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2016, s. 96–112. Google Scholar
Deutsche Kolonien, źródło: http://grenzraum.martin-opitz-bibliothek.de/galizien/deutsche-kolonien/ [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Drossu O., Kara S. (red.), Migrationsliteratur. Eine neue deutsche Literatur? Dossier. Heinrich Böll Stiftung, Berlin 2009. Google Scholar
Feldman D., Überbitten, Secession Verlag für Literatur, Zürich 2017. Google Scholar
Foer J.S., Everything is illuminated, Houghton Mifflin, Boston – New York 2002. Google Scholar
Foer J.S., Wszystko jest iluminacją, przeł. M. Kłobukowski, W.A.B., Warszawa 2003. Google Scholar
Galizien erzählt. Heimatbuch der Galiziendeutschen, Teil 4, hg. vom Hilfskomitee der Galiziendeutschen e.V., Stuttgart 1990. Google Scholar
Helbig B., Steinfels – teren prywatny, „tygiel” 2015, nr 1–6 (217–222), s. 169–180. Google Scholar
Helbig-Mischewski B., Kolonia Steinfels we wspomnieniach Heinricha Wolfa i Mojego Ojca, źródło: http://jacekleszega.pl/index.php/rocznik-ustrzycki-2017/38-kolonia-steinfels-we-wspomnieniach-heinricha-wolfa-i-mojego-ojca-brygida-helbig [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Helbig-Mischewski B., Niebko, W.A.B., Warszawa 2013. Google Scholar
Hoffman E., Exit into History: A Journey through the New Eastern Europe, Penguin Books, New York – London 1994. Google Scholar
Hoffman E., Lost in Translation: Life in a New Language, Penguin Books, New York – London 1989. Google Scholar
Hoffman E., Zgubione w przekładzie, przeł. M. Ronikier, Wydawnictwo Aneks, Londyn 1995. Google Scholar
Hübner K., Migrant sagt kaum noch jemand - Deutsche Literatur von Autoren ohne Deutsch als Muttersprache, źródło: http://www.goethe.de/lhr/prj/daz/mag/ksz/de10134309.htm [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Janesch S., Katzenberge, Aufbau-Verlag, Berlin 2010. Google Scholar
Köstler J., Sammelband Kolonie, Machliniec in Galizien 2005. Google Scholar
Migrantenliteratur im Wandel. Junge Prosa mit (nicht nur) polnischen Wurzeln in Deutschland und Europas. Literatura migracyjna w procesie. Młoda proza (nie tylko) polskiego pochodzenia w Niemczech i w Europie, red. B. Helbig-Mischewski, M. Zduniak-Wiktorowicz, Leipziger Universitätsverlag, Leipzig 2016. Google Scholar
Petrowska K., Może Estera, przeł. U. Poprawska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015. Google Scholar
Petrowskaja K., Vielleicht Esther, Suhrkamp, Berlin 2014. Google Scholar
Prosinger J., Kippenberger S., Meine Sprache ist Deutschmerisch, Interview mit Deborah Feldman, źródło: http://www.tagesspiegel.de/weltspiegel/sonntag/interview-mit-deborah-feldman-meine-mutter-wollte-die-vergangenheit-tilgen/20397320-3.html [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Salzmann S.M., Außer sich, Suhrkamp, Berlin 2017. Google Scholar
Schriftstellerin Deborah Feldman in Berlin. Das Leben ist ein Roman, źródło: http://www.taz.de/!5428694/ [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Tobor A., Minigolf Paradiso, Rowohlt, Berlin 2016. Google Scholar
Weyh F.F., Suche nach einer neuen Identität [Rec. Deborah Feldman: Überbitten], źródło: https://www.deutschlandfunk.de/deborah-feldman-ueberbitten-suche-nach-einer-neuen.700.de.html?dram:article_id=392331 [dostęp: 20.08.2018]. Google Scholar
Zöckler Ch., Leseprobe aus dem Mitteilungsblatt, hl. Band Hilfskomitee der Galiziendeutschen e.V., Ausgabe April 2013. Google Scholar
Autorzy
Hans-Christian Treptetreptus@t-online.de
Uniwersytet Lipski (Lipsk) Niemcy
https://orcid.org/0000-0002-3118-7299
Statystyki
Abstract views: 114PDF downloads: 25
Podobne artykuły
- Brigitta Helbig-Mischewski, „Ich komme aus Polen“. Literatura migracyjna jako coming out. Wir Strebermigranten Emilii Smechowski na tle prozy polskich migrantów w Niemczech , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Monika Wolting, Exil, Migration, Flucht und Vertreibung, Alte und Neue Kriege – Literarische Topoi des 20. und 21. Jahrhunderts, sekcja na Kongresie IVG, Uniwersytet w Palermo, 27–30 lipca 2021 r. – Sprawozdanie z konferencji , Transfer. Reception Studies: Tom 6 (2021): AFEKTY 2 – WSPÓŁCZESNA KULTURA EMOCJI. TRANSFER. PRZEKŁAD. RECEPCJA
- Marcin Jaworski, Sztuka komiksu i problematyka sytuacji granicznej. Estetyka, forma, treści , Transfer. Reception Studies: Tom 6 (2021): AFEKTY 2 – WSPÓŁCZESNA KULTURA EMOCJI. TRANSFER. PRZEKŁAD. RECEPCJA
- Kamila ŁAPICKA, Polskie głosy w dyskusji o niemieckiej przeszłości w dwóch inscenizacjach Kamienia Mariusa von Mayenburga , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
- Monika Wolting, Matthias NAWRAT , Wytrzymać niejednoznaczność — co to jest: literatura europejska? Matthias Nawrat w rozmowie z Moniką Wolting , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Gabriela JELITTO-PIECHULIK, Recepcja twórczości Ricardy Huch w Niemczech - wokół jubileuszu 150. rocznicy urodzin poetki w 2014 roku , Transfer. Reception Studies: Tom 2 (2017)
- Anna Gajdis, Topografie literackie Artura Beckera , Transfer. Reception Studies: Tom 4 (2019): PISARKI I PISARZE POLSKIEGO POCHODZENIA W NIEMCZECH I W AUSTRII. (POST)MIGRACJA TOŻSAMOŚĆ – TRANSKULTURA
- Marta Wimmer, Lęk przed wymazaniem. O niewidzialności niebinarnych tożsamości płciowych w "Blutbuch" Kim de l'Horizon , Transfer. Reception Studies: Tom 8 (2023): Lęk i strach we współczesnej literaturze niemieckojęzycznej, polskiej i irlandzkiej
- Monika WÓJCIK-BEDNARZ, Zainteresowania literaturą austriacką z perspektywy czytelników Biblioteki Austriackiej w Opolu , Transfer. Reception Studies: Tom 2 (2017)
- Bożena Anna BADURA, Migration erzählen. Am Beispiel von gehen, ging, gegangen von Jenny Erpenbeck und Widerfahrnis von Bodo Kirchhoff , Transfer. Reception Studies: Tom 3 (2018)
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
